نورسنجی (Metering) و رابطه آن با Diaphragm و Shutter

جدا از همه تکنیک ها و شیوه های عکاسی ، بیننده خواستار تماشای عکسی است که از نظر نوری مناسب باشد. عکسی که بیش از اندازه تاریک و یا روشن باشد چشم نواز نیست ؛ تاریکی بیش از اندازه اگر چه مطلوب نیست اما چشم آزار هم نمی باشد ولی روشنایی بیشینه در تصویر قابل تحمل نیست و اصطلاحاً چشم را می زند. چقدر حیف است اگر تصویر سوژه ای که امکان برخورد مجدد با آن را نداریم به دلیل رعایت نکردن اصول نورسنجی از دست بدهیم و تصویری بسیار روشن یا بسیار تاریک که ارزشمند نیست پدید آوریم. نورسنجی به دو صورت تمام دستی و نیمه اتوماتیک در دوربین های حرفه ای صورت می گیرد. وقتی گزینه عکاسی رو روی M قرار می دهید تمامی تنظیمات به صورت Manual یا دستی می باشند اما وقتی روی P قرار می دهید نورسنجی ضمن اینکه به دستورات شما بستگی دارد از یک Program یا برنامه داده شده به سیستم دوربین تبعیت می کند. ابتدا نورسنجی روی حالت دستی را توضیح می دهیم.

علاوه بر Sensor که در دوریبن ها جای فیلم عکاسی را گرفته است و یک صفحه حساس به نور می باشد یک حسگر حساس به نور دیگر نیز وجود دارد که وظیفه آن ثبت عکس نیست بلکه نور محیط و سوژه های عکاسی را اندازه گیری می کند و از طریق نمادی که به Exposure Level Mark معروف است به عکاس نمایش می دهد. این نماد ، هم در صفحه نمایشگر کوچک پشت یا بالای دوربین نمایش داده می شود و هم در داخل منظره یاب به صورت چراغی روشن می باشد که شرایط نوری را به عکاس گزارش می کند. شکل ظاهری آن را می توانید در تصاویر زیر ببینید:

 

 

 

Exposure Level همانطور که در تصویر می بینید دارای اعدادی است ضمن این که این اعداد در سمت راست به صورت مثبت و در سمت چپ به صورت منفی هستند. اگر Exposure Level Mark که در تصویر بالا با رنگ سبز نمایش داده شده است و بر روی صفر قرار دارد را به سمت راست (+) حرکت دهیم با نوردهی بیشینه مواجه خواهیم شد و تصویر روشن تری بدست خواهد آمد و اگر به سمت چپ ( - ) حرکت دهیم نور کمتری به عکس داده خواهد شد و تصویر تاریک تری بدست می آید. مرکز این نماد یعنی جایی که عدد صفر بین 1- و 1+ قرار دارد مکانی است که بهترین نورسنجی از نظر نورسنج درون دوربین می باشد و تصویر نه تاریک خواهد شد و نه با روشنایی بیشینه (Over Exposure) مواجه می شود. فاصله هر عدد تا عدد بعدی را یک Stop (یک ایستگاه) و مقیاس های ظریف تری که میان این اعداد قرار دارد را یک Step (یک گام یا یک پرده) می نامند. برای نمونه شدت تغییر این Stop ها را می توانید در تصویر زیر ببینید:

 

 

در عکاسی روی گزینه دستی (M) وقتی شما نورسنجی را روی محیط پر نور مثلاً دیوار سفیدی که آفتاب مستقیماً روی آن تابیده است انجام می دهید نماد نورسنجی به طور اتوماتیک به سمت راست می رود و حتی اگر بیشتر از عدد 2+ جا داشت جلوتر هم می رفت. از آنجا که بیشتر از عدد 2 چه برای منفی و چه برای مثبت مفهومی ندارد و عکس یا از شدت نور سفید می شود و یا از کمبود نور سیاه ، کمپانی های سازنده دوربین ، بیشتر از این اعداد را درج نمی کنند.

وقتی نماد نورسنجی ، شدت نور را در سمت راست گزارش می کند یعنی نور زیاد است و همانطور که در مباحث پیشین توضیح داده شد به دو طریق می توان شدت نور را کاهش داد. یکی اینکه گشادگی دیافراگم را کم کنیم یعنی دیافراگم را تنگ تر کنیم تا نور زیاد وارد دوربین نشود و یا اینکه سرعت شاتر (سرعت عکاسی) را اینقدر بالا ببریم که عکاسی در لحظه بسیار کوتاهی صورت بگیرد و نور فرصت زیادی برای روشن تر کردن عکس نداشته باشد. شما از طریق گردونه ی روی بدنه دوربین که معمولاً نزدیک دکمه عکاسی است و شکلی شبیه چرخ دنده دارد می توانید تنظیمات گشادگی دیافراگم و سرعت شاتر را انجام دهید. با تغییر عدد دیافراگم تا جایی که عمق میدان را صلاح می دانید دیافراگم را تنگ تر می کنید و سپس اگر هنوز نمایشگر نورسنجی به وسط نرسیده است با افزایش سرعت عکاسی (شاتر) سعی در به وسط آوردن نماد نورسنجی نموده و سپس عکاسی می کنید. معمولاً تفاوت نور ، یک Step در سمت چپ یا راست عدد صفر چندان محسوس نیست اما هر چه بیشتر شود و به یک Stop برسد خودنمایی می کند.

 

 

اما در عکاسی روی گزینه P یا همان Program ، شیوه نورسنجی کمی خودکار تر می شود و از حالت تمام دستی خارج می شود و به صورت نیمه اتوماتیک اقدام می کند. در این روش شما به دوربین دستور می دهید که من نور این نقطه از کادربندی را می پسندم و دوربین بر اساس برنامه ای که در کارخانه به آن داده شده است متناسب با آن نور ، گشادگی دیافراگم و سرعت شاتر را تنظیم می نماید. معمولاً طوری تنظیم می نماید که نیاز به سه پایه نباشد اما در محیط های کم نور ناتوان خواهد بود و شما را مجبور به استفاده از سه پایه می کند.

همانطور که در مبحث Focusing و نقاط فوکوس توضیح داده شد ، از نقاط فوکوس جهت نورسنجی نیز استفاده می شود. روش نور سنجی بدین گونه است که یکی از نقاط فوکوس را که در داخل منظره یاب قابل مشاهده است بر روی نوری از کادربندی که به نظر مطلوب می رسد قرار می دهیم و دکمه عکاسی را تا نیمه می فشاریم تا در آن نقطه فوکوس اتوماتیک نماید. مثلاً در تصویر زیر عکاس نقطه شماره 2 را برای نورسنجی ، مناسب در نظر گرفته است:

 

 

سپس همانطور که انگشتمان دکمه عکاسی را تا نیمه فشرده است بدون آنکه کادربندی را تغییر دهیم ، دکمه ای که شبیه علامت ستاره است و روی بدنه دوربین قرار دارد می فشاریم. علامت ستاره در درون منظره یاب نیز به صورت چراغی روشن می شود و به عکاس می فهماند که نور این نقطه انتخاب شد و دوربین به سرعت ، گشادگی دیافراگم و سرعت شاتر را به تناسب تنظیم می نماید و اکنون می توانید کادربندی مناسب را صورت داده و عکس بگیرید. توجه کنید در بعضی دوربین ها این علامت به صورت ستاره نیست و به صورت یک مستطیل می باشد اما معمولاً مکان آن طوری طراحی می شود که بتوان با انگشت شست به راحتی فشرد:
 

 

اساس کار بر این است که وقتی نورسنجی با این دکمه روی نقاط تاریک صورت می گیرد ، دوربین متوجه می شود نور کم است و دستور گشاد شدن را به دیافراگم و دستور کاهش سرعت را به شاتر می دهد تا فرصت بیشتری برای ورود نور حاصل شود. بر عکس آن نیز به همین طریق است ؛ وقتی دکمه ستاره را روی نقاط پر نور کادربندی می فشارید دوربین متوجه می شود نور بسیار زیاد است و اگر دیافراگم تنگ نشود و عکاسی با سرعت بالا صورت نگیرد یک عکس بسیار روشن و بدون ارزش حاصل خواهد شد ، بنابراین دستورات لازم را به دیافراگم و شاتر می دهد.

اکنون به دو تصویر زیر توجه کنید که از نظر نورسنجی مشکل دارند و قواعد نورسنجی روی آن ها به درستی اعمال نشده است و چشم در بعضی نقاط از شدت نور از آرامش خارج می شود:

 

 

نورسنجی را نباید در نقاط خیلی روشن یا خیلی تاریک انجام داد. زیرا در هر دو حالت تصویر مطلوبی بدست نخواهد آمد. اما در جایی که چاره ای وجود ندارد ، بهتر است نورسنجی در نقطه پر نور صروت بگیرد که حداکثر قدرت نور در عکس مربوط به همان نقطه باشد. در زیر به نمونه هایی از نورسنجی صحیح و نادرست اشاره شده است:

 

 

 

 

تصاویر سمت چپ دچار نوردهی بیشینه شده و در نقاطی چشم آزار هستند در صورتی که نورسنجی در تصاویر سمت راست به درستی صورت گرفته است. اگرچه در بعضی نقاط کمی تاریک به نظر می رسند اما آرامش چشم حفظ شده و اصطلاحاً چشم را نمی زنند.

اما از روش نورسنجی که بگذریم لازم است با انواع نورسنجی آشنا شویم که در دوربین و از طریق Menu می توان به آنها دسترسی پیدا کرد. نام انواع نورسنجی در دوربین های Canon و Nikon متفاوت است اما عملکرد یکسان و مشابه دارند. به طور کلی نورسنجی بر دو نوع نقطه ای و میانگین است. ابتدا در مورد نورسنجی میانگین صحبت می کنیم که بر دو نوع است.

یک نوع نورسنجی میانگین در دوربین های Nikon با نام i3D Ten Segment Matrix و در دوربین های Canon با نام Evaluative دیده می شود. در Nikon با استفاده از این نوع نورسنجی ، نور ده نقطه به طور سه بعدی بر اساس فاصله و درخشندگی سنجیده می شود و یکی از پیشرفته ترین شیوه های نورسنجی به حساب می آید. در Canon نیز با استفاده از نورسنجی Evaluative نور نقاط مختلف کادربندی سنجیده می شود و برای اکثر موضوعات عکاسی مناسب می باشد. نماد آن در دوربین به شکل زیر می باشد:

 

 

نورسنجی میانگین دیگری نیز وجود دارد که نور تمام کادر را می سنجد اما تأکید خود را بر نور مرکز کادربندی می گذارد و نور مرکز را با دایره ای به قطر نزدیک به یک سانتیمتر محاسبه می کند. به این نوع نورسنجی میانگین که مناسب برای عکاسی پرتره است Center-Weighted یا تأکید بر مرکز گفته می شود که نماد آن در دوربین بدین شکل است:

 

 

 

از نورسنجی میانگین که بگذریم با نوع دیگر نورسنجی یعنی نورسنجی نقطه ای روبرو می شویم. همانطور که از نام آن پیداست ، نورسنجی برای یک نقطه انتخابی صورت می گیرد. در دوربین های Nikon با نام Spot Metering و در دوربین های Canon با نام Partial موجود است. تفاوت نورسنجی نقطه ای در دو دوربین Canon و Nikon در این است که در دوربین Nikon نورسنجی نقطه ای بر اساس نقاط فوکوس صورت می گیرد و دایره ای به قطر 3 میلیمتر نور نقطه مورد نظر را محاسبه می کند در حالیکه در نورسنجی نقطه ای Canon که Partial نام دارد دایره ای به قطر نزدیک به یک سانتیمتر ، نور مرکز کادربندی را می سنجد. از این رو نورسنجی دوربین های Nikon به طور کلی دقیق تر است. نماد نورسنجی نقطه ای در دوربین بدین شکل است:

 

 

اما بسیاری از عکاسان نورسنجی هایی که دوربین انجام می دهد و اعداد متناسب دیافراگم و شاتر را پیشنهاد می دهد نمی پسندند و از دستگاه های جداگانه ای برای نورسنجی موضوع استفاده می کنند و تنظیمات خود را بر اساس گزارشات آن اعمال می نمایند که البته کمی گران قیمت می باشد:

 


 fo2.ir